St. Sargis Church is one of the most beautiful and iconic churches in Armenia.
Perched on the upper part of Dzoragyugh Village, it faces the old Yerevan fortress on the left bank of the Hrazdan River. This site, home to a hermitage-monastery, has been a religious center since the earliest Christian era. The complex, surrounded by high fortified walls, originally comprised St. Sargis, St. Gevork, and St. Hakob churches, along with the patriarchal offices, school, orchard, and other structures.
St. Sargis Church served as the official seat of the Patriarch, and the monastery functioned as a patriarchal inn for guests. Unfortunately, the church and hermitage were destroyed by the earthquake of 1679. However, the church was rebuilt on the same site under His Holiness Edesatsi Nahabet Catholicos (1691-1705). It was rebuilt once again between 1835 and 1842.
Despite its significance as the seat of the Araratian Patriarchal Diocese, the church was considered one of the least aesthetically pleasing in the Old City of Yerevan. Recognizing this, during the reign of His Holiness Vazken I Catholicos of All Armenians, major renovations were undertaken. In 1972, architect Rafayel Israyelian led the reconstruction, preserving the character of the original building. The facade was covered with Ani orange tufa stones, featuring triangular niches. After Israyelian’s death, architect Ardzroun Galikian continued the work. Between 1971 and 1976, significant improvements were made to the interior, including the addition of a choir gallery on the eastern side of the church. The old dome and drum were replaced with a much higher dome, crowned by a polyhedral fan-shaped spire.
The bell tower of St. Sargis Vicarial Church was completed in 2000, thanks to the generous donation of benefactors Sarkis Kurkjian and his family from London.
Սուրբ Սարգիս Առաջնորդանիստ Եկեղեցի
Սբ. Սարգիս Առաջնորդանիստ եկեղեցի – Երևանի երբեմնի բերդին հանդիման՝ Ձորագյուղի վերևում, Հրազդան գետի ձախ ափին, քրիստոնեության վաղագույն ժամանակներից գործում էր մի վանք-անապատ: Պարիսպներով շրջապատված վանք-անապատի ընդարձակ համալիրը բաղկացած էր Սուրբ Սարգիս, Սուրբ Գևորգ և Սուրբ Հակոբ եկեղեցիներից, առաջնորդարանի ու թեմական դպրոցի շենքերից, այգուց և այլ կառուցներից: Սուրբ Սարգիս եկեղեցին Առաջնորդանիստ էր, իսկ վանքը՝ կաթողիկոսական իջևանատեղ:
Սբ. Սարգիս եկեղեցին վանք-անապատի համալիրի հետ միասին ավերվել է 1679թ. մեծ երկրաշարժի ժամանակ և վերաշինվել է նույն տեղում Եդեսացի Նահապետ կաթողիկոսի գահակալության տարիներին (1691-1705թթ.):
Ներկայիս Սուրբ Սարգիս եկեղեցին վերաշինվել է 1835-1842 թվականներին: Իր ներքին և արտաքին ճարտարապետական նկարագրով այն ամենից անբարետեսն էր հին Երևանի բոլոր եկեղեցիների համեմատությամբ: Եկեղեցու անշուք տեսքը չէր համապատասխանում նրա նշանակությանը՝ որպես Արարատյան Հայրապետական թեմի առաջնորդարանիստ եկեղեցի: Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի գահակալության օրոք այն ենթարկվեց հիմնական վերանորոգման և բարեզարդման:
Ճարտարապետ Ռ. Իսրայելյանի կողմից 1972թ. կազմած նախագծի համաձայն սկսվեցին Սբ. Սարգիս եկեղեցու հիմնական վերակառուցման աշխատանքները: Ըստ նախագծի, եկեղեցու հին շենքը հիմնականում պահպանվել է, եկեղեցու բոլոր ճակատները երեսպատվել են Անիի նարնջագույն տուֆաքարով և մշակվել են հատույթում եռանկյունաձև խորշերով: Ճարտարապետ Ռ. Իսրայելյանի մահից հետո հետագա աշխատանքները շարունակում է նրա հեղինակակից, ճարտարապետ Ա. Գալիկյանը: 1971-1976թթ. հիմնովին բարեզարդվեց եկեղեցու ներքնատեսքը, արևմտյան կողմից հավելվեց վերնատուն՝ երգեցիկ խմբի համար: Վերնասրահի հավելումով հիմնովին քանդվեց-վերացվեց նախկին գմբեթն ու թմբուկը, փոխարենը կառուցվեց առավել բարձրադիր գմբեթի բազմանիստ թմբուկը՝ պսակված հովհարաձև վեղարով: 2000թ. ավարտվեց Սբ. Սարգիս եկեղեցու զանգակատան կառուցումը:
Սբ. Սարգիս եկեղեցու հիմնական վերակառուցումն իրականացվեց լոնդոնաբնակ բարերար Սարգիս Քյուրքճյանի և նրա զավակների նվիրատվությամբ, ինչի մասին եկեղեցու արևմտյան բարավորի ներսի երեսին արձանագրվեց. «Ի Հայրապետութեան Տ.Տ.Վազգեն Ա Կաթողիկոսի Հայոց եւ փոխանորդութեան Տ. Կոմիտաս արքեպիսկոպոսի հիմնէ վերակառուցաւ եւ բարեզարդուեց Սուրբ Սարգիս եկեղեցիս արդեամբ լոնդոնաբնակ Գէորգի եւ Յովհաննէսի որդւոյն Սարգսի եւ Աստղիկի Քիւրքճեան յամի տեառն 1976 յամսեանն հոկտեմբերի ի վայելումն հաւատացելոցն քաղաքամայր Երեւանի. ճարտարապետք Ռաֆայել Իսրաելեան եւ Արծրուն Գալիկեան»:
